Bởi vì thấu hiểu cho nên từ bi
Phan_2
Tuy ưu thế trên quan trường của Trương Bội Luân đã mất, không thể khôi phục địa vị, nhưng Lý Hồng Chương không hề bạc đãi vợ chồng họ, ông vẫn cho con gái số của hồi môn rất hậu hĩnh. Còn cụ thể bao nhiêu ruộng đất, mấy căn nhà, giá trị cổ phiếu như thế nào, thì không có con số thống kê chính xác. Mấy chục năm sau, phân chia tài sản đến đời cha của Trương Ái Linh, tính ra cũng có tám căn nhà, hoa viên kiểu Tây và lượng lớn ruộng đất ở An Huy, Hà Bắc, Thiên Tân.
Sênh ca tuy đã dứt, âm vang vọng sân nhà. Ánh đèn kia thắp sáng, tiến khách xuống lầu xa. Lịch sử giống như một vở kịch đã tàn, nhưng sự phồn hoa huyên nào và khí thế ngút trời đó vẫn còn vang vọng hồi lâu trong đêm tối của thời đại, không chịu lùi xa. Chiến tranh Giáp Ngọ[3] nổ ra, thủy quân Bắc Dương lại vấp phải thất bại, đế quốc Đại Thanh buộc phải ký “Hiệp ước Mã Quan” nhục nhã. Lý Hồng Chương vì thế mà trở thành tội đồ của dân tộc, cửa nhà tan nát. Không lâu sau, Lý Hồng Chương chết đi trong nỗi đau đớn hồn phách không tiêu tan được. Trong khi đó, Trương Bội Luân càng trở nên tồi tệ, uống rượu giải sầu, sống hết đời tàn.
[3] Là cuộc chiến tranh giữa Đại Thanh và Đế quốc Nhật Bản, diễn ra từ 1894 đến 1895, đánh mốc sự suy yếu của nhà Thanh và chứng tỏ sự thành công của quá trình hiện đại hóa do công cuộc Minh Trị duy tân mang lại so với Phong trào Dương Vụ ở Trung Quốc.
Sau khi Lý Hồng Chương chết được một năm, Trương Bội Luân cũng u uất mà chết. Ông bỏ lại cho người vợ yêu một đứa con trai và một đứa con gái, con trai chính là cha của Trương Ái Linh – Trương Đình Trọng, con gái là người cô mà Trương Ái Linh luôn yêu quý – Trương Mậu Uyên. Một gia tộc phồn hoa nay sa sút, đã mang đến cho họ một cảm giác bi thương khó có thể nói thành lời. Cho dù gia tài đồ sộ mà tiền triều để lại vẫn có thể giúp họ sống một cuộc sống cơm no áo ấm, nhưng rốt cuộc cũng sẽ có một ngày miệng ăn núi lở. Tình hình này tựa như ánh chiều tà ngắn ngủi rơi rớt trước khi mặt trời lặn, mang một vẻ mặt tráng lệ và tiếc nuối không thể níu kéo nổi.
Trong những năm đầu thời Dân Quốc, những gia đình quý tộc sa sút như thế nhiều không đếm xuể. Từ cảnh tượng huy hoàng khách khứa tấp nập, trong chớp mắt rơi vào xó xỉnh không người hỏi đến. Có người lòng đầy oán thán, có người say mềm rồi chết trong mộng, có người sợ hãi bất an, cũng có người sống gian đơn cho qua ngày đoạn tháng. Họ sống trong những phòng xá mà tổ tiên để lại, nhìn vạn vật thế gian qua khung cửa sổ. Từ lúc nào, những tháng ngày vàng son từng thuộc về họ đã thuộc về người khác.
Cha của Trương Ái Linh – Trương Đình Trọng – là một nhân vật bi kịch của thời đại ấy. Từ nhỏ ông đã đọc thuộc văn bát cổ, cả ngày dạo bước trong phòng ngâm nga, thao thao bất tuyệt. Nhưng từ khi nền khoa cử bị bãi bỏ, ông học vấn một bồ mà đã chẳng có chỗ dùng, dù ông cũng muốn bắt kịp trào lưu của thời đại, muốn bước ra khỏi bóng đen của gia tộc hủ bại này. Nhưng, thân là hậu duệ của danh thần tiền triều, ông tiến thoái lưỡng nan trong tình cảnh nhân sinh mới cũ pha tạp, cả cuộc đời ông không thoát ra nổi tập tục mà tổ tiên để lại. Ông còn chưa từng được giương buồm đi xa, thì đã đánh mất phương hướng.
Trương Ái Linh còn nhớ, thuở nhỏ nhìn thấy trong phòng của phụ thân đâu đâu cũng chất đống bừa bãi đủ loại báo cỡ nhỏ, cô có cảm giác trở về nhà. Sau này, Trương Ái Linh thích đọc các loại tạp chí thành thị, cũng là do chịu ảnh hưởng của cha. Và cả hứng thú đối với Hồng lâu mộng, Tam quốc diễn nghĩa của cô, cũng bắt nguồn từ ông. Thậm chí từ khi còn rất nhỏ, cô đã có thể cảm nhận được nỗi cô độc chẳng biết đi đâu về đâu trong nội tâm của cha mình. Cô nói, trong gian phòng của cha vĩnh viễn là buổi chiều, ngồi lâu ở nơi đây là sẽ càng cảm thấy bị chìm xuống, chìm xuống.
Sau đó, vị di thiếu[4] của tiền triều này, vì không thể phát triển chí hướng, mà đã nhiễm thói xấu như hút thuốc phiện, cưới vợ lẽ. Ông muốn dùng một loại niềm vui khác một trời một vực với lý tưởng của mình, để tự làm tê liệt bản thân. Trương Ái Linh cũng giống cha mình, kế thừa huyết thống quý tộc rơi rớt, dùng phương thức của riêng mình, tiếp tục sống một cách vừa hèn mọn vừa cao ngạo. Chỉ là rốt cuộc họ vẫn không sống trong thời đại của Lý Hồng Chương, cho nên sự vinh nhục của họ không hề liên quan trực tiếp. Cả cuộc đời của họ, chưa từng được sống giàu có một cách thực sự.
[4] Người trung thành với triều đại trước.
Mẫu thân của Trương Ái Linh là Hoàng Tố Quỳnh, cũng là một thiên kim tiểu thư con nhà danh giá. Nhưng bà không hề tình nguyện trước cuộc hôn nhân do gia tộc sắp đặt này. Chưa từng được học trong trường học thế hệ mới, thậm chí vẫn còn bó chân, nhưng bà khước từ sự cổ hủ, khát vọng cái mới, sùng bái sự độc lập, không muốn phụ thuộc vào một người đàn ông như Trương Đình Trọng. Trương Ái Linh cũng từng nói mẹ cô là “gót sen ba tấc bước qua hai thời đại”.
Hoàng Tố Quỳnh đã bị lây nhiễm những sự vật mới của phong trào Ngũ Tứ, trở thành một người phụ nữ thời thượng của thời kì đầu Dân Quốc. Cũng vì sự quả cảm mà cuộc đời sau này của bà sinh ra biết bao sự kinh ngạc không ngờ. Nhìn bức ảnh đen trắng của Hoàng Tố Quỳnh, dung mạo thanh tú, ánh mắt sâu thẳm, toát lên một vẻ cô độc cao ngạo và cao xa. Người phụ nữ như thế, làm sao có thể chịu đựng được cuộc sống kiểu sống say chết mộng như Trương Đình Trọng? Có lẽ để duy trì cuộc hôn nhân này, vì nghĩ cho con cái, mà bà đã thử khuyên nhủ, cấm đoán, cố gắng, nhưng Trương Đình Trọng khi đó đã nghiện thuốc phiện quá nặng, dù muốn quay đầu, cũng đành lực bất tòng tâm.
Cho nên, Hoàng Tố Quỳnh lòng đã nguội lạnh, tự tìm nguồn vui cho mình, bỏ công sức học piano, học ngoại ngữ, học cắt may. Mặc kệ Trương Đình Trọng nhốt mình hút thuốc nhả khói mù mịt trong phòng, nạp thiếp hay chơi gái bên ngoài, bà đều chưa từng hỏi đến. Bất cứ lời căn vặn hay nhắc nhở nào, đều là phiền toái. Hoàng Tố Quỳnh không chỉ không quan tâm đến chồng, mà thậm chí còn nỡ bỏ rơi hai đứa con, bắt đầu cuộc sống của riêng mình.
Người cô của Trương Ái Linh – Trương Mậu Uyên – cũng là một người phụ nữ thế hệ mới. Bà cũng không vừa mắt với sự hủ bại của Trương Đình Trọng, anh mình, và khá hợp với chị dâu Hoàng Tố Quỳnh. Tình cảm gắn bó như chị em gái giữa họ đã mang lại ít nhiều không khí tươi mới cho gia đình trầm uất này. Người cô Trương Mậu Uyên đã mang đến vô vàn tình cảm trìu mến và dịu dàng cho cuộc đời sau này của Trương Ái Linh. Trương Ái Linh từng kể rằng: “Con người thời loạn, sống ngày nào hay ngày ấy, không có mái nhà thực sự. Thế nhưng, mái nhà của cô tôi lại mang đến cho tôi một cảm giác vĩnh viễn lâu dài”.
Mặc dù, trong con người Trương Ái Linh chảy tràn dòng máu quý tộc, nhưng trong gia tộc chưa từng bừng nở mà đã tàn lụi này, cuộc đời của cô chắc chắn đã có thêm rất nhiều kịch tính. Trước sau tôi vẫn tin rằng, tài hoa của một người không hề liên quan đến sự ra đời của người đó, hết thảy nhân quả, đều có duyên từ kiếp trước. Há không biết, vị thần của vận mệnh đã sớm đợi chờ trên ngã rẽ mà bạn buộc phải đi qua trong kiếp này, không hẹn mà gặp bạn. Sau đó dùng phương thức mà ngài xác định, quyết định cả đời bạn. Trương Ái Linh, ngôi sao ban sớm sáng lấp lánh này, cũng không thoát khỏi tháng ngày êm dịu, không trốn nổi mọi loại kiếp số của trần thế.
Vẻ xuân muộn màng
Tuổi thơ đằng đẵng vô tận, giống như vui vẻ sống năm này qua năm khác, tôi nghĩ rất nhiều người có cảm giác ấy. Sau đó, thời kỳ trưởng thành đầy lận đận, cũng trôi qua thật chậm, nhìn mãi không thấy điểm kết, mà trong mắt ngập tràn nỗi thê lương.
(Trương Ái Linh ngữ lục)
Núi xuân như mực, liễu rủ ven cầu. Mây trắng nhô trên núi cao, nhim mỏi quay về tìm tổ. Hái một bó hoa dại không biết tên, đóng một chiếc xích đu bằng cây tử đằng, ngắm mấy con chim én xây tổ, thủ thỉ chuyện trò cùng vài chú kiến. Ngày tháng tươi đẹp như thế, giống như được cất giữ trong ký ức của một thứ gọi là tuổi thơ. Dài đằng đẵng, không trở lại và không gặp lại.
Ai cũng có những tháng ngày tuổi thơ thuộc về riêng mình. Dù bất hạnh hay may mắn, nhưng vui vẻ vẫn nhiều hơn khổ đau. Bởi, mặc cho thế sự đảo điên, trái tim thơ dại ấy trước sau vẫn sáng trong như gương, thuần khiết và tươi đẹp. Tuổi thiếu niên bắt đầu từ mơ ước hóa thành mưa rớt trên tàu lá chuối, từ khi làm thơ phú để bộc bạch nỗi sầu. Quá trình tưởng thành kéo dài sau đó, giống như mùa mưa phùn ở Giang Nam, không sao nhìn thấy được trời hửng nắng. Còn những ngày tháng sau đó thấm thoắt trôi qua, nói già là già luôn rồi.
Cũng giống như chúng ta, tài nữ xuất chúng Trương Ái Linh có một tuổi thơ giản đơn như tranh vẽ. Có lẽ, tuổi thơ của cô không được như ý, nhưng đối với một cô bé mà nói, những gì cô ấy có thể ghi nhớ, vẫn là những câu chuyện thú vị đáng để lưu luyến. Hồi ức đẹp đẽ nhất, trong sáng nhất, đơn thuần nhất của đời người, không gì khác chính là những câu chuyện cũ của tuổi thơ. Trong tác phẩm chuyện riêng của Trương Ái Linh, có một đoạn miêu tả vô cùng tinh tế về những ngày tháng thơ ấu đó.
Năm Trương Ái Linh lên hai tuổi, vì Trương Đình Trọng bất hòa với người anh hai là Trương Chí Tiềm, mà cả nhà phải chuyển từ Thượng Hải đến Thiên Tân. Trương Chí Tiềm là anh hai cùng cha khác mẹ với Trương Đình Trọng (anh cả mất sớm), do chính thất của Trương Bội Luân là Chu Chỉ Hương sinh ra, lớn hơn Trương Đình Trọng mười bảy tuổi. Căn nhà kiểu tây ở Thiên Tân nằm trong tô giới Anh đó vốn do Trương Bội Luân tự mua khi ông kết hôn, cũng khá rộng rãi. Đến đây, cuộc sống của Trương Đình Trọng không bị người khác can thiệp, nên càng không e dè kiêng nể gì mà thả sức hưởng lạc.
Khi đó, tên của Trương Ái Linh là Trương Anh. Ai đặt cho cô cái tên hơi hiếm gặp này thì đến nay vẫn chưa rõ. Cái tên mà người đời quen thuộc và biết đến đều là tài nữ Dân Quốc Trương Ái Linh. Đối với Trương Anh bé nhỏ và em trai Trương Tử Tĩnh, cuộc sống ở Thiên Tân rất trong sáng và đẹp đẽ. Cô từng nói, căn nhà ở Thiên Tân có một bầu không khí mùa xuân muộn màng, khiến cô yêu thích. Có lẽ, năm đó do còn nhỏ tuổi, nên những thứ cô nhìn thấy chỉ là bề ngoài phù hoa, còn bóng đen suy tàn mà lịch sử mang đến cho gia tộc mình thì cô vẫn chưa thể nào hiểu được.
Trong những năm cuối đời, em trai cô – Trương Tử Tĩnh – cũng nhớ lại quãng thời gian sống ở Thiên Tân với những hồi ức tràn đầy tình cảm: “Năm đó, cha mẹ tôi hai mươi sáu tuổi, nam thanh nữ tú, tuổi xuân phơi phới. Có tiền lại nhàn nhã, con cái đủ nếp tẻ, có xe hơi, có tài xế, có đến mấy người làm lo chuyện cơm nước tạp dịch, chị gái và tôi đều có bảo mẫu riêng. Những ngày tháng đó thực sự sung sướng biết bao nhiêu!”.
Đúng thế, sung sướng biết bao! Nếu như cam tâm tình nguyện làm một người bình thường, giữ nguyên trạng, gìn giữ cơ nghiệp sung túc của tổ tiên để lại, cũng có thể coi là hạnh phúc. Thế nhưng, rất nhiều người mãi vẫn không thể quên nổi quá khứ huy hoàng của tổ tông, họ còn mơ mộng quay ngược trở lại tiền triều. Trái tim họ trôi nổi trong dòng nước xiết, mãi mãi không thể bình tĩnh lại được.
Đương nhiên, những điều nặng nề ấy đều không tồn tại trong ký ức tuổi thơ của Trương Anh bé nhỏ. Cô chỉ nhớ trong sân có một cách xích đu, ngày tháng vui vẻ và giấc mộng tuổi thơ của cô bay bổng cùng cây xích đu đó. Cô nhớ, trong sân sau có nuôi chim, những buổi chiều mùa hạ, cô mặc chiếc váy ngắn màu đỏ gấu trắng có móc lụa, hay chiếc quần đỏ, ngồi trên ghế, uống hết một bát đầy Lục Nhất Tán[1] màu xanh nhạt có vị đắng mà hơi ngòn ngọt, đọc hết một quyển câu đố, đắm chìm trong thế giới mê ảo, mông lung mà thú vị, hát mấy bài ca dao du dương trầm bổng, vui vẻ cực kỳ.
[1] Lục Nhất Tán: Một loại thuốc thanh nhiệt.
Trong nhà có một chiếc đe bằng đá xanh được xây gắn vào một góc giếng trời, có một người thông tỏ chữ nghĩa, lòng ôm chí lớn, thường lấy bút lông chấm vào nước rồi tập viết chữ đại tự trên mặt đe. Anh ta có dáng người gầy gò thanh tú, thường kể chuyện Tam quốc diễn nghĩa cho bé Trương Anh nghe. Bởi có lẽ từ nhỏ đã có mối duyên nhạy cảm với văn chương như thế, nên bé Trương Anh đã yêu mến anh ta, thầm đặt tên cho anh ta là Mao Vật. Còn vợ của Mao Vật, được cô bé gọi là Mao Nương. Mao Nương có gương mặt tròn trĩnh hồng hào, đôi mắt long lanh, thuộc lòng câu chuyện Mạnh Lệ Quân nữ đóng giả nam thi đỗ trạng nguyên.
Người hầu nữ chăm sóc em trai cô tên là Trương Can, chân bó nhỏ, lanh lợi, việc gì cũng giỏi giang. Chăm sóc Trương Anh là Hà Can, do phải kèm cặp một cô gái nhỏ, cảm thấy không tự tin, việc gì cũng đều phải nhường nhịn Trương Can. Cũng vì thế, từ khi còn nhỏ Trương Ái Linh đã muốn nam nữ bình đẳng, đã nghĩ mình phải mạnh mẽ, làm việc gì cũng phải hơn em trai Trương Tử Tĩnh. Sau này Trương Tử Tĩnh nhớ lại: “Chị ấy không cần phải tỏ ra nhanh nhẹn mạnh mẽ cũng đã hơn tôi rồi. Đây không phải vấn đề giới tính nam nữ, mà tư chất bẩm sinh của chị ấy đã được ưu biệt hậu đãi hơn tôi”.
Trương Tử Tĩnh từ nhỏ yếu ớt lắm bệnh nhiều tật, nhưng lại rất xinh xắn đáng yêu. Còn Trương Anh tính tình cứng cỏi, lại có lòng tự tôn hiếu kỳ, nên không thích em trai cho lắm. Nhưng đó là bởi cô vẫn là một đứa trẻ chưa hiểu sự đời, hơn nữa ở Thiên Tân, ngoài em trai ra, e rằng cô chẳng có mấy bạn bè. Vì thế, tình cảm giữa hai chị em họ tuy chưa hẳn là sâu đậm, nhưng cũng không đến nỗi lạnh nhạt.
Trong cuốn Chuyện riêng, Trương Ái Linh viết: “Tôi còn nhớ buổi sớm mỗi ngày, người hầu gái bế tôi lên giường bà ấy, đó là một chiếc giường đồng, tôi trèo lên chiếc chăn gấm xanh kẻ ô vuông, cùng bà đọc thuộc những bài thơ Đường lung tung lộn xộn. Khi bà ấy mới ngủ dậy thường bực dọc, phải chơi với tôi một lúc lâu mới vui vẻ phấn chấn lên được”. “Bà ấy” ở đây chính là mẹ của Trương Ái Linh. Trong ký ức của cô, dường như mẹ luôn luôn không phải là người quá quan trọng. Trong nhà không có mẹ, cô cũng không cảm thấy thiếu vắng gì cả.
Rất nhiều chuyện vui của tuổi thơ khi ở Thiên Tân được Trương Ái Linh tái hiện trong tác phẩm Chuyện riêng, đã khơi gợi vô số ký ức tươi đẹp về thời thơ ấu của nhiều người. Nó có nhiều điểm thú vị tương đồng với Từ Bách Thảo viên đến Tam Vị thư ốc của Lỗ Tấn, còn có Chuyện cũ Thành Nam của Lâm Hải Âm, điều khiến người ta không thể không nhớ đến những năm tháng thanh xuân như nước xuân dâng trào, như chim én bay về đó. Tuổi thơ là từng tấm ảnh đen trắng cũ, được khóa kín trong ngăn kéo, tháng năm trôi qua càng lâu, càng đáng để nhớ nhung và hoài niệm.
Khi Trương Anh chưa đầy bốn tuổi, một thầy giáo ở trường tư thục đã được mời về dạy cho cô bé và em trai, kể từ đây việc đọc thuộc trong một thời gian dài đã trở thành một đoạn ký ức đẹp đẽ của thời thơ ấu. Từ buổi sớm còn tờ mờ sương, đến khi hoàng hôn ráng chiều rợp trời, khi ánh sao thưa thớt le lói ngoài song cửa, treo trên thân cây ngô đồng, rải rác khắp mặt đất. Mấy chú chim mệt mỏi quay về tổ, ông già buông cần bên bờ sông cũng dạo bước quay về. Trước sau tôi vẫn tin rằng, trong sâu thẳm tâm hồn của Trương Ái Linh hồi nhỏ, chất chứa một khoảng trời đất mà người ngoài không thể nhìn thấu. Khi ấy, cô đã hiểu được rằng vạn vật tự nhiên, mỗi thứ đều có một vẻ đẹp không tầm thường và riêng biệt.
Trong hồi ức của Trương Anh còn có một người già thê lương. Đó là người bác họ nội của cô – Trương Nhân Tuấn, thi thoảng cô bé được người làm dẫn đi thăm ông. Cho đến mãi sau này, ấn tượng về ông và cảnh tượng lúc bấy giờ vẫn hiển hiện trước mắt cô. Một ông già dáng dấp cao lớn, vĩnh viên ngồi trên chiếc ghế mây, trong nhà không bày biện bất cứ đồ dùng gì. Mỗi lần cô gọi một tiếng: “Bác hai”, ông già đều hỏi: “Cháu biết bao nhiêu chữ rồi?”, rồi sau đó sẽ là: “Đọc một bài thơ chơ ta nghe xem nào”. Lần nào nghe đến câu “Thương nữ bất tri vong quốc hận/ Cách giang do xướng Hậu Đình Hoa[2]”, ông đều rơi lệ.
[2] Hai câu thơ cuối trong bài Hạc Tần Hoài của Đỗ Mục. Khương Hữu Dụng dịch: Con hát biết chi hờn mất nước/ Cách sông còn hát Hậu Đình Hoa.
Sự thê lương không biết vì đâu đó, giống như một bức tranh khảm sâu vào tâm trí của Trương Ái Linh. Khi ấy, cô chưa hiểu vì sao ông cứ nghe câu thơ đó là lại rơi nước mắt. Khung cảnh bao phủ bởi phong khí tiền triều còn rơi rớt ở thời đại Dân Quốc, đã vạch những vết thương không thể hồi phục trong lòng rất nhiều người. Nhưng một cô bé còn mù mờ về nhân thế, vẫn chưa thể phân biệt nổi sự bất lực và đau thương trong đó. Thế giới của cô bé ấy giống như ánh trăng lưu ly, trong sạch và thuần túy vô cùng.
Khi Trương Ái Linh bốn tuổi, người cô Trương Mậu Uyên sắp ra nước ngoài du học, mẹ cô cũng nhân cơ hội đó mượn cớ xuất ngoại cùng em chồng, rồi tự đổi một cái tên hợp với trào lưu văn nghệ mới, Hoàng Dật Phạn. Bà đã bất chấp hết thảy, vứt bỏ chồng con, cao chạy xa bay đến nước Anh. Từ đây vạn dặm cách trở, biển sâu vô tận, không biết đến khi nào mới có thể gặp lại. Bà là một người phụ nữ dám tìm tòi khám phá, cho dù con đường phía trước mịt mờ, chưa thu hoạch được gì, nhưng cũng còn hơn sống tủi nhục cả đời trong cái gia đình hủ bại này.
Không phải bà nhẫn tâm, mà là bà đã thực sự không thể tìm được chốn dung thân trong cái gia đình suy tàn tệ hại này chứ đừng nói có thể sống yên ổn thanh thản. Hoàng Dật Phạn là một chú chim xanh thời Dân Quốc, không cam tâm tình nguyện bị cầm tù trong căn nhà cũ nát ẩm ướt đến mức mọc đầy nấm mốc này. Khát khao mong chờ một ngày huy hoàng sóng nước long lanh, cho nên, bà đã cắt đứt tình thân, tự mình rong ruổi đến nơi chân trời, đi tìm cảnh tượng hoa đẹp trăng tròn trong tâm hồn mình.
Không có gì là đáng và không đáng, đúng và không đúng. Vì phương hướng của cuộc đời, xưa nay đều không có tiêu chuẩn. Tìm ra một con đường thích hợp với bản thân, tiếp tục bước tới một cách kiên định, dù là đường cùng hay là con đường bằng phẳng rộng rãi, đều không có gì phải hối hận. Ấn tượng của Trương Ái Linh về mẹ như sau: “Tôi luôn yêu mẹ tôi bằng một tình yêu kiểu romantic. Bà là một người phụ nữ xinh đẹp và nhạy cảm. Tôi cũng có rất ít cơ hội tiếp xúc với bà. Năm tôi lên bốn, bà đã ra nước ngoài rồi, mấy lần về rồi lại đi. Trong con mắt của trẻ thơ, bà thật xa cách và thần bí”.
Đúng thế, người mẹ tân tiến này kiên cường đến mức có chút lạnh lùng. Cả đời bà như đám mây trôi tự do, trong sự thanh thoát lại xen lẫn sự mê ảo, trong sự lạnh lùng cao ngạo lại ẩn chứa tình cảm dịu dáng. Trong rất nhiều buổi yến tiệc của cuộc đời Trương Ái Linh, bà luôn vắng mặt, nhưng lại hiện diện ở bất cứ nơi đâu.
Trương Ái Linh chưa từng trách cứ mẹ, bởi cô có thể thấu hiểu một cách sâu sắc sự lựa chọn của mẹ hơn bất cứ ai. Đã không thể yêu bất cứ người xa lạ nào, vậy thì hãy trân trọng và yêu quý bản thân mình.
Bởi vì thấu hiểu, cho nên từ bi.
Trở về trên biển
Nếu hồi ức có mùi vị, thì đó hẳn là mùi thơm của long não, ngọt ngào mà đáng tin cậy, giống như những niềm vui còn nhớ rõ ràng; và cũng ngọt ngào mà não nề, tựa những nỗi buồn ta đã lãng quên.
(Trương Ái Linh ngữ lục)
Ngày xuân muộn màng, tháng ngày cứ chậm rãi trôi đi như thế. Rất nhiều thời điểm đáng để ngẫm nghĩ, cuối cùng cũng giống như nước ngọt khói xanh, mơ hồ không rõ. Những thứ có thể ghi nhớ, chỉ là những tình cảm mà chắc chắn không thể nào quên trong những tháng năm cuộc đời. Kỳ thực, thứ đẹp nhất trên thế gian, không gì ngoài bốn mùa luân chuyển, khiến chúng ta được ngắm hết thảy hoa xuân tươi thắm, trăng thu mông lung.
Đến nay nhớ lại, những di thiếu tiền triều sống ở thời đại Dân Quốc đều không cần oán trời hận người, sống say chết mộng. Phải biết rằng, giang sơn đổi chủ vô số lần, biển xanh biến thành nương dâu biết bao bận, chỉ là vừa khéo mà bạn gặp gỡ thời điểm đó mà thôi. Biết bao nhiêu người bị lịch sử thiêu đốt nung nấu đến thương tích trầm trọng, nhưng vật đổi sao dời, thời gian sẽ hồi phục mọi vết thương. Khi ấy, núi sông yên ổn, thời thế thái bình.
Chim hải âu giữa mênh mông trời đất, nhỏ nhoi như những hạt cải. Cha của Trương Ái Linh – Trương Đình Trọng – chìm đắm trong khói thuốc thời loạn, tự ruồng rẫy bản thân. Mẹ của Trương Ái Linh – Hoàng Dật Phạn – lại vùng vẫy bứt ra khỏi rào cản của cuộc sống, lên thuyền đi xa. Cuộc đời giống như một giấc mộng, chỉ là tỉnh mộng chẳng dễ dàng. Cho dù lựa chọn con đường mình muốn đi nhất, cũng không thể được giải thoát hoàn toàn.
Khi Hoàng Dật Phạn ra nước ngoài, tuy mới chỉ có bốn tuổi, nhưng sự thương cảm lúc ly biệt của Trương Ái Linh đối với mẹ lại để lại dấu ấn ký ức vô cùng rõ rệt: “Mẹ tôi và cô tôi cùng lúc đi ra nước ngoài. Ngày lên thuyền, bà nằm gục khóc nức nở trên chiếc giường tre, những miếng sắt đính trên bề mặt bộ váy áo màu xanh lục run rẩy phát sáng. Người làm mấy lần giục giã đến giờ rồi, bà vẫn như không nghe thấy. Họ không dám mở miệng nhắc nữa, bèn đẩy tôi lên phía trước, dặn tôi nói: “Thím ơi, không còn sớm nữa” (Tôi coi như được cho làm con nuôi một nhà khác, cho nên gọi cha mẹ là chú thím). Bà không đoái hoài đến tôi, mà chỉ khóc. Bà ngủ ở đó giống như mặt biển được phản chiếu lên tấm thủy tinh trên khoang thuyền thành những mảnh nhỏ màu xanh lục, nhưng lại mang nỗi buồn xao động vô cùng vô tận như đại dương”.
Có thể thấy sự ra đi của Hoàng Dật Phạn không phải quá đoạn tuyệt, bởi vì bà không nỡ, sự ra đi của mẹ, khó tránh khỏi mang đến ít nhiều nuối tiếc cho cuộc sống thời thơ ấu của Trương Ái Linh, nhưng lâu dần cô cũng quen. Sau khi Hoàng Dật Phạn đi, người thiếp được Trương Đình Trọng bao nuôi ở một căn nhà riêng, đã đường hoàng trở về ở cùng. Bé Trương Anh gọi người thiếp này là dì hai. Ngay từ khi ở căn nhà riêng, Trương Đình Trọng đã thường xuyên dẫn cô bé qua đó chơi, cho nên khi cô ta chuyển đến, với bé Trương Anh cũng chẳng có gì xa lạ.
Cuộc sống khi có dì hai chuyển đến đã được Trương Ái Linh mô ta một cách ngắn ngủi trong cuốn Chuyện riêng: “Sau khi mẹ đi, dì hai chuyển về nhà. Trong nhà rất náo nhiệt, thường xuyên mở tiệc, gọi kỹ nữ đến góp vui. Tôi trốn đằng sau rèm nhìn trộm, đặc biệt chú ý đến hai chị em chừng mười sáu, mười bảy tuổi cùng ngồi trên một chiếc sofa, tóc để mái, cũng mặc quần áo màu trắng như ngọc, ngồi nép vào nhau, trông giống như song sinh vậy”.
Lưu địa chỉ wap để tiện truy cập lần sau. Từ khóa tìm kiếm: chatthugian
